Dernek Genel Kurulu: Türkiye’de Hukuki Çerçeve ve Uygulama

Bu yazıdan resmi kurum ve kaynaklardan derlenmiş hukuki çerçeve hakkında bilgi alabilirsiniz.

1. Genel Kurul: Derneğin En Yetkili Organı

Genel kurul, derneğe kayıtlı üyelerden oluşur ve derneğin en yetkili karar organdır. Derneğin diğer organlarını seçme, denetleme, üyelik işlemleri, tüzük değişikliği, şube açılması, taşınmaz alım-satımı gibi kritik kararlar genel kurulun yetkisindedir.

2. Mevzuat Kaynakları

Türkiye’de genel kurul ve toplantı düzeni aşağıdaki kanun ve yönetmeliklerle düzenlenir:

• 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK)
• 5253 sayılı Dernekler Kanunu (DK)
• Dernekler Yönetmeliği (Resmî Gazete, 31 Mart 2005).

3. Genel Kurulun Görev ve Yetkileri

• Üyeliğe kabul veya üyelikten çıkarma kararı verme.
• Diğer organların seçimi ve denetimi. Haklı sebeple görevden alma yetkisi.
• Şube açılmasına karar verme.
• Tüzük değişikliği onayı.
• Derneğin feshi.
• Yönetim ve denetim kuruluna ödeme veya tazminat yapılmasına karar verme.
• Taşınmaz alım/satımı yetkisi.
• Sandık kurulması ve yönergesinin onaylanması.

4. Tüzükte Yer Alması Gereken Unsurlar

Dernek tüzüğünde genel kurul ile ilgili olarak bulunması gereken de temel unsurlar şunlardır:

• Toplantı şekli ve zamanı
• Görev ve yetkiler, oy ve karar alma usulleri
• Şubelerin varlığı ve temsil biçimi.

5. Kararların Alınma Şekli

• Salt çoğunluk: Genel kurul kararları için yeterlidir.
• 2/3 çoğunluk: Tüzük değişikliği ve derneğin feshi gibi kritik kararlarda şarttır.
  Hukuki düzenlemelerle bu oranların uygulanması açıkça belirtilmiştir.

6. Toplantı Türleri ve Süreleri

• İlk genel kurul: Dernek kuruluşundan itibaren 6 ay içinde toplantı yapılmalı. Aksi halde dernek kendiliğinden sona erebilir.
• Olağan genel kurul: En geç 3 yılda bir toplanmalı. Tüzükte daha kısa süre belirlenmiş olabilir.
• Olağanüstü genel kurul: Yönetim/denetim kurulunun isteğiyle ya da üyelerin 1/5’inin yazılı talebiyle 30 gün içinde toplanır. Yönetim kurulunca çağrılmazsa sulh hakimliği devreye girer.

7. Çağrı ve Toplantı Süreci

• Çağrı en az 15 gün önceden yapılmalı: Gazete ilanı, yazılı, elektronik posta, mesaj veya dernek web sitesiyle duyurulur.
• “İlk” ve “ikinci” toplantı tarihleri belirtilir; aralarında en az 7, en fazla 60 gün olmalı.
• Toplantı yeri: Tüzükte belirtilmemişse dernek merkezinde yapılır.

8. Katılım ve Yeter Sayı

• İlk toplantı: Salt çoğunluk aranır; tüzük ve fesihte 2/3 çoğunluk.
• İkinci toplantı: Salt çoğunluk aranmaksızın toplanabilir, ancak katılım yönetim + denetim kurulu üye sayısının iki katından az olamaz.

9. Toplantı Usulü ve Tutanağı

• Katılımcı üyelerin kimlik kontrolü ve hazirun listesine imza alınması zorunlu.
• Başkan, başkan vekili ve yazmanla divan oluşturulur. Divan toplantıyı yönetir.
• Her üyenin oy hakkı vardır; oy şahsen kullanılır (vekaletle kullanılamaz).
• Kararlar, tutanakta yazılır; tutanak başkan ve yazman tarafından imzalanır. Toplantı sonrası yönetim kuruluna teslim edilir; yeni yönetim kuruluna 7 gün içinde iletilmelidir.

10. Bildirim Yükümlülüğü

• Toplantı sonrası 30 gün içinde “Genel Kurul Sonuç Bildirimi” mülki idare amirliğine sunulmalı. Şayet tüzük değişikliği yapıldıysa; tutanak, eski-yeni tüzük maddeleri ve son tüzüğün imzalı çıktıları eklenir.
• DERBİS sistemi üzerinden bildirim yapılır.

11. Hukuki Yaptırımlar

• Toplantıya çağrıda kusur, şekil ve yer hataları 500–1 586 TL idari para cezasına neden olur (2020 itibarıyla).
• Hileli oylamalar, kayıt tahrifleri 6 aydan 2 yıla kadar hapis veya para cezasını gerektirir.
• Bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmemesi hâlinde yönetim kurulu başkanına para cezası uygulanır.

12. Genel Kurul Kararlarının İptali Hakkı

• Toplantıda bulunan üye kararı öğrenme tarihinden itibaren, diğer katılmayan üye karar tarihinden itibaren bir ay içinde iptal davası açabilir. Her durumda hak düşürücü süre üç aydır.

13. Mevzuat Tutanaklarına Genel Bakış

Kaynak	Tür	Kapsam
TMK (4721)	Kanun	Genel kurulla ilgili temel esaslar
Dernekler Kanunu (5253)	Kanun	Organ sorumlulukları, bildirim, yaptırımlar
Dernekler Yönetmeliği	Yönetmelik	Toplantı usulleri, tutanak, bildirim prosedürü
STGM Rehberi	Rehber	Uygulamalı açıklamalar, 6-ay bildirim, cezalar

Sonuç

Genel kurul, derneğin yasal varlığının merkezi unsurudur. Kanun, tüzük ve yönetmeliklerle belirlenen toplantı prosedürlerine riayet edilmeden yürütülen her işlem usulsüz sayılır. Bilgi altyapısı sağlam, süreç şeffaf ve hukuka uygun olmak zorunludur.